Systematyka

Opis i biologia gatunku

Dorosłe owady o długości 1,6-2,4 mm mają czarne: głowę, tułów i syfony, odwłok oliwkowozielony z brązowymi płytkami bocznymi. Larwy są koloru zielonego. Charakterystyczną cechą tego gatunku są syfony dwa razy dłuższe od ogonka z wyraźnym rozszerzeniem na końcu w kształcie kołnierzyka oraz lekko przewężony u nasady ogonek.

Jest to gatunek dwudomny. Zimuje w stadium jaj, które składane są na roślinach z rodzaju Padus spp, a szczególnie czeremsze zwyczajnej. Na żywicielu zimowym rozwijają się dwa pokolenia, przy czym drugie pokolenie jest migrujące. W maju uskrzydlone mszyce przelatują na zboża i trawy. Intensywność przelotów wzrasta, gdy średnia temperatura dobowa przekracza 15ᵒC. W tym czasie zboża znajdują się w fazie pomiędzy krzewieniem a początkiem kłoszenia. Latem rozwijają się dzieworodnie na łodygach i liściach zbóż liczne kolonie bezskrzydłych populacji mszyc, w których okresowo powstają letnie formy uskrzydlone, odbywające loty dyspersyjne, szeroko rozprzestrzeniając się w uprawach.

Na zbożach rozwija się do 12 pokoleń mszycy czeremchowo zbożowej, a każda dzieworódka może urodzić około 70 larw co tłumaczy okresowo szybki wzrost liczebności ich populacji. Jesienią pojawiają się uskrzydlone samce i samice (gynoparae), reemigrujące na gospodarza zimowego, których następnym pokoleniem po kopulacji są samice jajorodne, składające jaja na czeremsze – jest to holocykliczny typ rozwoju. Dla odbycia pełnego rozwoju biologicznego tego gatunku konieczna jest sezonowa zmiana roślin żywicielskich.

Jesienne reemigracje na czeremchę rozpoczynają się zwykle w pierwszej połowie września i trwają do pierwszych dni listopada ale uskrzydlone mszyce mogą przelecieć także na zboża ozime. Atakują wówczas młode niewykształcone rośliny przyczyniając się do osłabienia krzewienia i licznych ich wypadów. Mszyca czeremchowo-zbożowa jest wektorem chorób wirusowych i jej szkodliwość polega nie tylko na osłabieniu roślin poprzez wysysanie soków. W okresie wschodów ozimin, kiedy rośliny są najbardziej podatne na zakażenie, może przenosić wirusa żółtej karłowatości jęczmienia, a symptomy chorobowe widoczne są dopiero w późniejszej fazie rozwoju zbóż, zwykle wiosną następnego roku.

Z zimujących na czeremsze jaj wylęgają się w I połowie kwietnia założycielki rodu, z których w drugim pokoleniu rodzą się dzieworodnie uskrzydlone migrantki rozpoczynające loty zwykle w pierwszych dniach maja. W zależności od panujących warunków pogodowych w maju mogą znacznie opóźnić swoją migrację na letnie rośliny żywicielskie.

Mszyca czeremchowo-zbożowa każdego roku wyraźnie dominuje w prowadzonych w Poznaniu i na terenie RZD w Winnej Górze wieloletnich odłowach mszyc z powietrza aspiratorem Johnsona.

Kolonia mszycy czeremchowo-zbożowej – (fot. P. Bereś)