Sposoby ustalania terminów zabiegów chemicznych

W celu ustalenia terminu instalacji na polu uprawnym kukurydzy urządzeń pozwalających śledzić lot motyli, warto wcześniej skorzystać z izolatorów entomologicznych, które pokażą kiedy osobniki dorosłe zaczną wylatywać z resztek pożniwnych. Są to proste urządzenia składające się z drewnianej lub plastikowej konstrukcji na którą naciąga się drobnooczkową siatkę, szczelnie zamykającą całość. Jesienią lub wczesną wiosną do wnętrza takich urządzeń wkłada się po 50-100 fragmentów łodyg kukurydzy z zimującymi gąsienicami szkodnika. Izolatory muszą być umieszczone na zewnątrz budynku, aby odzwierciedlały warunki termiczno-wilgotnościowe jakie panują w naturze. Warto mieć kilka takich urządzeń, wówczas efekt obserwacji będzie bardziej dokładny. Od czerwca obserwuje się dynamikę wylotu motyli ze słomy kukurydzy, w  tym określa ich płeć.

Metodą pozwalającą na ustalenie początku nalotów omacnicy prosowianki na plantacje oraz przewidywanie terminu biologicznego lub chemicznego zwalczania są odłowy motyli na pułapki feromonowe lub pułapki świetlne. Pułapki feromonowe zawierają atraktant płciowy zwabiający osobniki męskie. Od 2016 roku pojawiły się jednak na rynku pułapki zawierające atraktant pokarmowy przyciągający osobniki obojga płci. W Polsce stosuje się trzy typy pułapek z feromonem: – trójkątne (delta trap) w których motyle wyłapuje podłoga pokryta klejem, – kominowe (funnel trap) odławiające motyle do pojemnika zawierającego środek owadobójczy (w postaci paska owadobójczego) lub płyn przechwytujący motyle oraz – więcierzowe (core trap) odławiające żywe osobniki do specjalnego pojemnika z którego nie mogą wylecieć.

Pułapki świetlne odławiają samce oraz samice. Za ich pomocą można odławiać albo żywe motyle (co wymaga stałego czuwania przez całą noc przy pułapce) albo martwe, które są uśmiercane albo specjalnymi preparatami owadobójczymi (np. octanem etylu) albo płynami wychwytującymi szkodnika umieszczonymi w pojemniku zlokalizowanym pod źródłem światła (np. glikolem).

Oba rodzaje pułapek instaluje się od połowy czerwca. Pułapki z feromonem należy umieszczać przy plantacji kukurydzy lub w pasie brzeżnym uprawy na wysokości nie większej niż 1,7 m nad ziemią. Najlepiej zlokalizować je w pobliżu zarośli (zwłaszcza niekoszonych traw), gdzie gromadzą się motyle. Na 1 ha kukurydzy powinny przypadać 1–2 pułapki oddalone od siebie o co najmniej 50 metrów. Należy pamiętać, aby nie dotykać feromonu oraz całej obudowy pułapki gołą ręką, gdyż może pozostać na nich zapach człowieka odstraszający motyle.

Pułapki świetlne umieszcza się w pobliżu pola kukurydzy lub w pasie brzeżnym uprawy, tak aby źródło światła znajdowało się zawsze nad łanem. Wystarczająca jest jedna pułapka o małej mocy (świetlówki 12 Wat) na dane pole. Gdy stosuje się lampy o dużej mocy (powyżej 150 Wat), wówczas wystarczająca jest jedna na daną miejscowość. Wraz ze wzrostem roślin należy podwyższać położenie źródła światła.

Pułapki feromonowe i świetlne powinny monitorować nalot motyli od pierwszej dekady czerwca do co najmniej pierwszej dekady sierpnia. Płaszczyzny chwytne pułapek feromonowych trzeba kontrolować na obecność motyli minimum 3–4 razy w tygodniu, pamiętając o systematycznym wymienianiu podłóg lepowych. Dyspensery zapachowe powinno się wymieniać na nowe minimum co 7 dni. Pułapki świetlne (samołówki) powinny być uruchamiane codziennie, ewentualnie 3–4 w tygodniu od zmroku do północy. Pojemniki tych pułapek (zawierające różne gatunki motyli) należy delikatnie opróżniać, a następnie policzyć motyle omacnicy prosowianki i ustalić ich płeć.

Dokładniejszą aniżeli odłowy motyli ale bardziej pracochłonną metodą ustalenia terminu zwalczania omacnicy prosowianki jest analiza na obecność złóż jaj szkodnika. Polega ona na systematycznym obserwowaniu od czerwca do co najmniej sierpnia roślin kukurydzy pod kątem występowania na nich jaj oraz pustych osłonek jajowych wskazujących na wylęg gąsienic omacnicy prosowianki. Stosując tą metodę, należy co najmniej dwa razy w tygodniu przeglądać po 50 kolejnych roślin w rzędzie w czterech miejscach plantacji (w sumie 200 roślin) na obszarze 1 hektara. Z każdym kolejnym hektarem liczbę roślin zwiększa się o co najmniej 10 sztuk (im ich więcej, tym analiza dokładniejsza).

Terminy zwalczania i progi ekonomicznej szkodliwości

Jeżeli w wyniku analizy wykonywanej corocznie w okresie woskowej dojrzałości ziarniaków (BBCH 83-85) stwierdzi się 15% roślin uszkodzonych w uprawie na ziarno lub 30-40% w uprawie na CCM i kiszonkę wówczas trzeba uwzględnić potrzebę biologicznego lub chemicznego zwalczania szkodnika w przyszłym roku. Zwalczanie interwencyjne omacnicy będzie również uzasadnione, gdy w trakcie bieżących analiz wykonywanych w okresie czerwca i lipca stwierdzi się obecność 6-8 złóż jaj na 100 roślin.

W rejonach corocznego, licznego występowania omacnicy prosowianki stwierdzenie pierwszego motyla w pułapce świetlnej lub feromonowej jest sygnałem do wykonania w ciągu 5-7 dni pierwszej aplikacji kruszynka. Z kolei wykrycie pierwszego złoża jaj oznacza konieczność natychmiastowego wyłożenia biopreparatu. Termin pierwszej introdukcji kruszynka na południu kraju i częściowo w pasie środkowym przypada pod koniec drugiej oraz w trzeciej dekadzie czerwca, natomiast w rejonach środkowych i północnych ma miejsce zwykle pod koniec czerwca lub w pierwszych dniach lipca. W przypadku większego zagrożenia ze strony omacnicy prosowianki po 7-10 dniach wykonuje się drugą introdukcję entomofaga.

Termin zabiegów chemicznego zwalczania gąsienic z reguły przypada w okresie rozwijania przez rośliny wiech do fazy kwitnienia (faza rozwojowa w skali BBCH 51-65), w czasie, gdy z licznie złożonych jaj rozpoczną się wylęgi szkodnika. Na podstawie obserwacji dynamiki lotu motyli i składania jaj stwierdza się, że pierwsze opryskiwanie roślin przypada pod koniec pierwszej lub na początku drugiej dekady lipca, gdy rozpoczyna się liczny wylęg gąsienic ze złóż jaj. Z kolei drugi zabieg (podstawowy termin zwalczania gatunku) przeprowadza się 7-10 dni później, co ma miejsce pod koniec drugiej lub na początku trzeciej dekady lipca, w czasie masowych wylęgów szkodnika. Na obszarach, na których owad uszkadza do 30% roślin, wystarcza zwykle jeden zabieg, wykonany w podstawowym terminie zwalczania gatunku.